Dathannaí as Ros Goill

"Bailiúchán na Scol, Imleabhar 1080, Leathanach 276" ó Dúchas © Cnuasach Bhéaloideas Éireann, UCD agus faoi cheadúnas CC BY-NC 4.0.

Seo cupla leathanach as Ros Goill a bhaineas le dathannaí. Tá cupla focla annamha ann agus tá dúil agamsa anns na planntaí so is suimiúil liom é.

Crotal: Dath donn dearg. É a bhruith i gcuideachta na h-olna. Níl ruadhmonn ar bith a dhíth.
Fraoch: Dath buidhe (olann). Cuir ruadhmonn "alum". Bruigh. Cuir síos an ólann agus an fraoch measgtha.
Fearnóg: fa choinne ruadhmonn do dhath dhubh. Bruith na craobha beaga i gcuideachta na h-olna. Tóg amach na craobha nuair atá siad bruithte agus cuir isteach an Dúbhach. Rud dúbh "claba" a chruinnigheas in áiteacha a bhfuil ruaidhbhric ag briseadh aníos.
Súilíní Buidhe: I ndiaidh ruadhmoinn aluim le dath buídhe a chur.
Súithche: Bruithte i gcuideachta na h-ólna le dath dorcha donn a chur.

crotal - seort léicin seo. Deirtear go mbaintear úsáid as cupla gné éagsamhail d'arb ainm crotal mar dhath agus tá doiligh a rá goidé a d'úsáidfí i Ros Goill. (crottle nó dyer's moss i mBéarla)

fraoch - Calluna vulgaris agus gnéithe Erica (heather i mBéarla).

fearnóg - Alnus glutinosa (alder i mBéarla)

súilíní buidhe - Glebionis segetum is dóiche (corn marigold i mBéarla)

súithche - (<súiche> an litriú caighdeánach)

olann, ólann, gs. na h-olna, na h-ólna - an ghruaig a fhásas ar dhroim na caora. [ɔ] nó [ɔ:] an guta a bíos anns an fhocal seo i dTír Chonaill thuaidh agus as sin a tháinig an dá leagan <olann> agus <ólann>, déarfainn.(<olann> an litrú caighdeánach)

ruadhmonn - seo rud a úsáidtear go mairidh dath ar olann. Mordant an focal Béarla air seo agus buanaitheoir an focal atá i bhFoclóir Uí Dhónaill. Tá an focal ruamann anns an fhoclóir seo ach tá ciall eile leis.

a dhíth - is ionann an focal seo agus de dhíth. Is dóigh liom go dtáinig a as an fhoirm dhe .i. de>dhe>a

alum, gs. aluim - seo ruadhmonn áirid. (<alúm> an litriú caighdeánach)

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Scéal an Bhannaigh

Image
 Tá taifead as Oileán Reachraidh ann ina bhfuil fear ag innse an scéil "The Story about the Bannock". Tá ath-scríbhinn de leagan eile den scéal seo anns an leabhar a scríobh Holmer (Holmer, Nils M. The Irish Language in Rathlin Island, Co. Antrim . Royal Irish Academy, 1942.), agus ath-scríbhinn níos faide sa leabhar Athchló Uladh: Seansgéaltan X Rachreann [sic] - tá scan de sin le fáil ag bun an leathanaigh seo. Tá leagan Béarla as Albain anseo darb ainm "the Wee Bannock" Tá mé ag deanamh go mbeadh sé úsáideach dá mbeadh ath-scríbhinn agus taifead a thig le chéile ann, mar anois níl taifead ar bith ann a bhfuil ath-scríbhinn leis. Bainfidh mé úsáid as an ath-scríbhinn atá anois ann mar tá an dá leagan cosamhail go leor lena chéile. Ar dtús gheánfaidh mé ath-scríbhinn na bhfocal ach b'fhéidir go n-ath-scríobhfaidh mé na fuaimeanna fosta má bhíonn an t-am agam. Tá an taifead le cluinstin annseo: Please update your browser does not support the audio element.
Read more

Scéal: Sábháilt tachráin a bhíthear á thabhairt as

Seo scéal ón leabhar Síscéalta ó Thír Chonaill Bhí lánúin phósta thiar anseo ar na Machaireacha i bparóiste Ghaoth Dobhair. Bhí tachrán gasúir acu a bhí ceathar ná cúig de bhliana d’aois. Bhuail tinneas go tobann an stócach, agus cha rabh sé ag éileamh ach cupla lá go bhfuair sé bás. Chruinnigh na comharsanacha thart chun na faire mar ba ghnách. CEIST: Cad chuige a rabh faire ann? Bhí cupla buachaill a bhí ina gcónaí giota ó theach na faire, agus nuair a casadh ar a chéile iad, smaoitigh siad gur cheart daofa a ghabháil chun na faire fosta. Bhí aichearra páirce fá thuairim míle de theach an phobail, agus dúirt fear acu leis an fhear eile gur cheart daofa a ghabháil an aichearra. D’imigh an bheirt, agus cha dteachaidh siad i bhfad uilig isteach fríd an pháirc go gcualaí fear acu caoineadh an-truacánta. Chuir sé ceist ar an fhear eile an gcualaí seisean a dhath. “Chualaí mé, cinnte, dearfa,” a deir sé, “tuaim caointe in áit ínteacht .” CEIST: Cad chuige a rachadh duine aichear
Read more